2007 - ROKIEM KAROLA SZYMANOWSKIEGO
Treść
Gdy się pojmie prawdziwą góralska pasję do nadawania plastycznych kształtów wszystkiemu, co Górala w życiu otacza, gdy się przeniknie te chropawe, kanciaste, jakby w opornym głazie kute formy, ukazuje się w tej muzyce prawdziwe oblicze nieugiętego, twardego, specyficznie góralskiego 'liryzmu', przedziwna 'epickość' spokojnie falującej powierzchni i głęboko na dnie ukryta, teatralna niemal 'dramatyczność' treści, znajdująca swój wyraz w tańcu.
Karol Szymanowski
Harnasie op. 55 - balet-pantomima w trzech obrazach na tenor solo, chór mieszany
i orkiestrę do scenariusza Karola Szymanowskiego i Jerzego Mieczysława Rytarda – osnuty na tematyce i muzyce góralskiej jest chyba najbardziej znanym dziełem naszego największego po Chopinie kompozytora - Karola Szymanowskiego.
Pierwszy impuls do myśli o stworzeniu takiego dzieła dał Szymanowskiemu kontakt
z muzyką Strawińskiego w roku 1912. Znane były wówczas balety Ognisty ptak, Pietruszka
i Święto wiosny. W 1913 sam Strawiński prezentował Szymanowskiemu w Londynie swoje Wesele. Wreszcie kontakt ze słynnymi Baletami Rosyjskimi Diagilewa pobudził Szymanowskiego do bardziej konkretnego działania i w roku 1922 zbierał już w Zakopanem pierwsze materiały do swojego baletu.
W 1923 roku odbywało się wesele zaprzyjaźnionej z Szymanowskim góralki - Heleny Gąsienicy-Roj z Jerzym Rytardem. Szymanowski był drużbą i wypełniał wszystkie obowiązki związane z tą funkcją - wraz z zapraszaniem gości na wesele w wigilię ślubu, połączonym
z piciem wódki u każdego zapraszanego. Na weselu Rytardów pomysł baletu skrystalizował się ostatecznie. Scenariuszem zajęli się Rytardowie, rozpracowując szczegółowy plan kompozytora. Praca nad Harnasiami trwała osiem lat, w całości balet został ukończony
w roku 1931.
Balet Harnasie Szymanowskiego ma prostą fabułę - to historia góralskiej dziewczyny siłą wydanej za mąż za bogatego gazdę i uprowadzonej w czasie wesela przez jej ukochanego harnasia. Można ten balet uznać bezsprzecznie za dzieło genialne pod każdym względem. To pierwszy w historii muzyki polskiej utwór sceniczny w całości oparty na folklorze Podhala. Pierwszy również, który w tak doskonały sposób łączy w sobie elementy muzyki ludowej (dosłowne cytaty melodii góralskich) z indywidualnym stylem kompozytora. Szymanowski okazał się znakomitym znawcą specyfiki góralszczyzny i stworzył utwór o wspaniałej oprawie brzmieniowej, oryginalnych stylizacjach, utwór jednocześnie i dramatyczny, liryczny i ekspresyjny, niezwykle barwny. W utworze znalazły się tak znane motywy podhalańskie, jak pieśni W murowanej piwnicy, czy Ej wolny, jo, wolny, jako ptosek polny.
O muzyce Harnasiów pisał wybitny muzykolog Adolf Chybiński:
Ta niewielka, choć smukła partycja, licząca w wyciągu fortepianowym zaledwie 86 stron, mknącym ponadto w przeważnie szybkim tempie, jest naładowana szczelnie tak bardzo skondensowaną i rzeczową treścią o tak przejmującym i porywającym wyrazie, zrodzonym z płomiennej fantazji i nastrojowo-malowniczego słyszenia i widzenia piękna Podhala i Tatr, że nawet najchłonniejszy umysł muzyczny musi słuchać tej muzyki z zapartym oddechem. Tu nie ma czasu na żadne refleksje i spoczynki w emocji.
Prapremiera baletu odbyła się w roku 1935 w Pradze, w rok później wystawił Harnasie
w Grand Opéra w Paryżu słynny tancerz i choreograf Serge Lifar. Był to niezwykły sukces kompozytora w niespełna rok przed śmiercią. Polska premiera sceniczna odbyła się w Teatrze Wielkim w Poznaniu w roku 1938, w tym samym roku Harnasie wystawiono w Warszawie. Dzisiaj wykonuje się ten utwór w całości lub tylko w częściach, z chórem i solistą lub bez. Najpopularniejszymi fragmentami są sceny: Redyk, Marsz i Taniec zbójnicki, Taniec góralski i Hala. Dużą popularność zdobył Taniec z Harnasiów, transkrypcja na skrzypce i fortepian dwóch fragmentów z baletu autorstwa kompozytora i skrzypka Pawła Kochańskiego.
Małopolska Premiera widowiska Harnasie ma miejsce w 2007 roku, ogłoszonym przez Sejm RP Rokiem Szymanowskiego. Prezentacja tego dzieła w 4 wyjątkowych miejscach
w Małopolsce – Zakopanem, Krakowie, Tarnowie i Nowym Sączu jest wydarzeniem absolutnie bezprecedensowym.
Prezentacja Harnasiów na scenach plenerowych w Zakopanem na szczycie Gubałówki -
u stóp Tatr, czyli dokładnie w miejscu, w którym Autorzy – Karol Szymanowski oraz współautor libretta Jerzy Mieczysław Rytard ulokowali akcję, w stolicy Małopolski – Krakowie (w starym kamieniołomie w Parku im. Bednarskiego w Podgórzu) oraz w Tarnowie i Nowym Sączu, czyni ten projekt niezwykle przyjaznym i otwartym dla widzów.
W widowiskach, które odbędą się w dniach 7.09. o godz. 19.00 (Zakopane), 9.09. o godz. 20.30 (Kraków), 14.09. godz. 20.00 (Tarnów) oraz 15.09. godz. 20.00 (Nowy Sącz) wystąpią: Tomasz Kuk – tenor, orkiestra i chór Opery Krakowskiej pod dyr. Tomasza Tokarczyka, tancerze-soliści: Sabina Szybka, Sebastian Kubacki i Tomasz Szaro, zespoły: SKALNI oraz NOWA HUTA. Autorem inscenizacji jest Bogusław Nowak, choreografii – Anatol Kocyłowski, scenografii Ryszard Melliwa, kostiumów Bożena Pędziwiatr, producentem przedsięwzięcia jest Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu. W ramach przedstawienia wykonany zostanie także Koncert skrzypcowy nr 2, Op. 61 Karola Szymanowskiego.
Widowiska:
7.09, godz. 19.00, Zakopane – scena plenerowa na Gubałówce
Sprzedaż biletów (miejsca siedzące) oraz odbiór bezpłatnych wejściówek (miejsca stojące)
w Centrum Informacji Turystycznej, ul. Kościuszki 17 oraz w kasie dolnej stacji kolei linowo-terenowej na Gubałówkę. Dla posiadaczy biletów i bezpłatnych wejściówek promocyjna cena przejazdu w górę koleją na Gubałówkę wynosi 4 zł.
9.09, godz. 20.30, Kraków – scena plenerowa w kamieniołomie w Parku im. Bednarskiego
Sprzedaż biletów od 1 sierpnia: kasa Opery Krakowskiej w Teatrze im. Słowackiego, Plac Św. Ducha 1, tel. 012 4211630, Punkt Sieci Informacji Miejskiej, ul. Św. Jana 2, tel. 012 4217787, sprzedaż internetowa: www.eBilet.pl, serwis telefoniczny 022 6220060.
14.09, godz. 20.00, Tarnów-Mościce – scena plenerowa obok Mościckiego Centrum Kultury
Odbiór bezpłatnych wejściówek: kino „Marzenie” ul. Staszica 4, Mościckie Centrum Kultury w Tarnowie-Mościcach ul. Traugutta 1, biuro MCK SOKÓŁ Rynek 16.
15.09, godz. 20.00, Nowy Sącz – scena plenerowa na bulwarach nad Dunajcem (poniżej restauracji Panorama)
Wstęp wolny (miejsca stojące)
Więcej informacji na www.mcksokol.pl
Producent przedsięwzięcia:
Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ – Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
33-300 Nowy Sącz, ul. Długosza 3
tel. +48 18 448 26 10, fax. +48 18 448 26 11
e-mail: kontakt@mcksokol.pl ; www.mcksokol.pl
W tekście wykorzystano informacje Polskiego Centrum Informacji Muzycznej
Autor: wa