"Konstytucyjna formuła ochrony życia"

Treść

Konkluzje wybranych ekspertyz dotyczących prac ustawodawczych nad poselskim projektem zmiany art. 38 Konstytucji dr Leszek Bosek: Czy sprecyzowanie konstytucyjnej ochrony życia przez słowa "od momentu poczęcia do naturalnej śmierci" obejmie ochronę życia ludzkiego powstającego w zapłodnieniu pozaustrojowym oraz ochronę przeciwko interwencji w genomie ludzkim zmierzającej do osiągnięcia zmian genetycznych? Wnioski Zmiana brzmienia Konstytucji jest zgodna z dominującym poglądem naukowym, zgodnie z którym nasciturus [dziecko poczęte, ale jeszcze przed narodzeniem - przyp. red.] podlega ochronie prawnej od momentu poczęcia, tzn. od powstania odrębnej od dawców gamet postaci życia ludzkiego. Zmiana ta wychodzi naprzeciw dotychczasowemu orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego. Zmiana brzmienia art. 38 Konstytucji przesądzi o wprowadzeniu jednolitego standardu ochrony życia i zdrowia nasciturusa w obrębie prawa konstytucyjnego i w całym systemie prawa. Równa ochrona życia będzie gwarantowana każdemu bez względu na to, czy został on powołany do życia naturalnie, czy też w wyniku interwencji biomedycznej. Nie ma bowiem znaczenia z punktu widzenia projektowanego standardu konstytucyjnego sposób poczęcia nasciturusa. Dotyczy to także embrionów wykreowanych za pomocą technik inżynierii genetycznej, w tym aseksualnych technik poczęcia człowieka. Pogląd, iż życie ludzkie jest chronione konstytucyjnie od momentu jego powstania, przesądzać będzie w konsekwencji o udzieleniu nasciturusowi ochrony przed interwencjami genetycznymi, których celem będzie wywołanie dziedzicznych zmian genetycznych. Zmiany genetyczne tego rodzaju nie muszą wprawdzie stanowić bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia nasciturusa, niemniej zakładają one niedopuszczalne uprzedmiotowienie istoty ludzkiej - prowadzą do naruszenia jej godności. Przesądzenie w art. 38 Konstytucji, iż dziecko poczęte jest człowiekiem, uzasadniać będzie ocenę tych interwencji genetycznych z punktu widzenia art. 30 Konstytucji, który gwarantuje każdemu poszanowanie przyrodzonej godności. Podkreślić jednak należy, iż nawet najdoskonalsza regulacja konstytucyjna nie zagwarantuje samodzielnie należytej ochrony nasciturusowi in vitro. Konieczne są odpowiednie zmiany w ustawodawstwie zwykłym, których nie ma potrzeby w tym miejscu omawiać. Zmiany te w podstawowym zarysie omówiłem w (...) opinii nt. "Jakie zmiany w polskim ustawodawstwie zwykłym są niezbędne dla zapewnienia ochrony godności i podstawowych praw istoty ludzkiej w okresie prenatalnym w sferze zastosowań biologii i medycyny, wyznaczane przez standardy międzynarodowe?“. Nie ulega bowiem wątpliwości, że standardy biomedyczne kodyfikowane stopniowo w prawie międzynarodowym są też implicite określone w Konstytucji, która chroni podstawowe prawa człowieka. Warszawa, 16 stycznia 2006 r. dr hab. Włodzimierz Wróbel: Konstytucyjne gwarancje ochrony życia a przesłanki dopuszczalności aborcji Wnioski W perspektywie konstytucyjnej ochrony życia człowieka w fazie prenatalnej należy stwierdzić, iż obowiązujące regulacje ustawy z 7 stycznia 1993 r. jedynie częściowo realizują standard konstytucyjny. W szczególności: a) należałoby doprecyzować, iż przesłanką dozwolonego zabiegu przerwania ciąży może być wyłącznie istotne zagrożenie dla zdrowia kobiety ciężarnej; b) tzw. względy eugeniczne samodzielnie nie powinny stanowić przesłanki legalizacji zabiegu przerywania ciąży; można natomiast rozważać, czy już obecnie zachodzą w tym przypadku warunki wprowadzenia sankcji karnej dla osób współdziałających z kobietą ciężarną w przeprowadzeniu zabiegu przerwania ciąży w sytuacjach określonych w tej przesłance; c) konieczne jest wprowadzenie ochrony życia dziecka poczętego przed działaniami stanowiącymi naruszenie reguł sztuki lekarskiej prowadzącymi do nieumyślnego spowodowania skutku śmiertelnego. Kraków, 11 stycznia 2007 r. dr Roman Trzaskowski: Ocena cywilnoprawnych konsekwencji zmiany art. 38 Konstytucji RP proponowanej w projekcie zawartym w druku sejmowym nr 993 Wnioski Nakaz ochrony życia człowieka w fazie prenatalnej wiąże się z koniecznością zapewnienia dziecku poczętemu ochrony cywilnoprawnej zarówno w sferze interesów niemajątkowych, jak i - pośrednio przez zakaz nieuzasadnionego różnicowania jego sytuacji w stosunku do osób narodzonych - majątkowych. Zapewnienie tej ochrony jest możliwe w znacznej mierze już na gruncie aktualnego stanu prawnego przez przyjęcie odpowiedniej interpretacji obowiązujących przepisów prawa cywilnego. Jednak ze względu na fakt, że w wielu przypadkach wykładnia taka jest kontrowersyjna i przyjmowana tylko przez nielicznych autorów, pożądana jest interwencja ustawodawcy zwykłego, wprowadzająca zmiany wyraźnie przewidujące ochronę interesów nasciturusa. Zmiany wymagają również przepisy pośrednio wpływające na zakres tej ochrony (np. w kwestii roszczeń z tytułu niechcianego urodzenia) albo z ochroną tą się wiążące (np. klauzula sumienia lekarzy). Zakres i kierunek tych zmian został szczegółowo omówiony w opinii. Znaczna ich część jest już od jakiegoś czasu postulowana w doktrynie i w pewnej mierze uwzględniana w projektach zmian Kodeksu cywilnego. Z tego punktu widzenia nowelizacja art. 38 Konstytucji nie jest być może niezbędna, ponieważ większość wniosków co do zakresu ochrony interesów dziecka poczętego może być wyprowadzona już de lege lata z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r. Ostateczne rozstrzygnięcie zależy tu jednak od oceny skutków tej zmiany w sferze prawa konstytucyjnego. Niezależnie jednak od tej oceny należy podkreślić, że skutki przywołanego orzeczenia Trybunału w zakresie prawa cywilnego nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane przez naukę i orzecznictwo i z tego względu można się spodziewać, że projektowana zmiana brzmienia art. 38 Konstytucji wywarłaby pozytywny i pożądany skutek w zakresie wykładni i stosowania prawa cywilnego. Powinna ona pociągać za sobą również - w zakresie wskazanym w opinii - zmiany ustawodawstwa zwykłego. Warszawa, 31 grudnia 2006 r. Cytowane fragmenty ekspertyz pochodzą z opracowania Biura Analiz Sejmowych "Konstytucyjna formuła ochrony życia".

Autor: ea