Przesłanki orzeczenia rozwodu
Treść
W polskim systemie prawnym dużo łatwiej jest zawrzeć małżeństwo niż następnie rozwiązać to małżeństwo przez rozwód. Polski ustawodawca uzasadnia bowiem orzeczenie rozwodu od spełnienia określonych przesłanek, a jednocześnie niezaistnienia kilu wyjątków, które pomimo istnienia przesłanek „pozytywnych” orzeczenia rozwodu, może spowodować oddalenie powództwa o rozwód.
Pozytywną przesłanką orzeczenia rozwodu jest wystąpienie pomiędzy małżonkami rozkładu pożycia, który to rozkład musi mieć charakter zupełny i trwały. Na czym polega „zupełność” rozkładu pożycia? Przede wszystkim oznacza to, że rozkład ten nastąpił w trzech „sferach” stosunków małżeńskich, tj. w sferze „ekonomicznej”, „fizycznej” oraz „emocjonalnej”. Mówiąc w uproszczeniu zupełny rozkład pożycia nastąpił między małżonkami, którzy nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, nie utrzymują kontaktów seksualnych oraz właściwie „już ze sobą nie rozmawiają”.
Z kolei „trwałość” rozkładu pożycia polega na tym, iż ma on charakter „nieodwracalny”, tj. brak jest szans, aby trzy wskazane wyżej więzi między małżonkami, która już ustały, mogły zostać między nimi odbudowane. Czy to wystarczy, aby rozwód mógł dostać każdy z małżonków, który tego chce? Niekoniecznie. Istnieją bowiem jeszcze tak zwane przesłanki „negatywne” orzeczenia rozwodu. I tak, pomimo, iż między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia orzeczenie rozwodu jest wykluczone, jeżeli miałoby na tym ucierpień dobro wspólnych małoletnich dzieci stron.
Przyjmuje się, że dla oceny wystąpienia tej przesłanki sąd orzekający winien porównać sytuację w jakiej dzieci aktualnie się znajdują (tj. w momencie występowania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między stronami) i zestawić ją z przyszłą, hipotetyczną sytuacją, która wystąpi po orzeczeniu ewentualnego rozwodu. Sprzeczność rozwodu z dobrem dziecka jest ocenienia bowiem z punktu widzenia domniemanych skutków, które taki rozwód mógłby wywołać.
Orzeczenie rozwodu jest także wykluczone w sytuacji, gdy byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a więc z pewnymi społecznie i kulturowo akceptowanymi w danym społeczeństwie wartościami, stanowiącymi niejako podstawę danego systemu prawnego. W praktyce często podaje się, że sprzeczne z zasadami współżycia społecznego byłoby orzeczenie rozwodu, którego żąda jedna ze stron, w sytuacji, gdy drugi małżonek jest osobą nieuleczalnie chorą, wymagającą stałej pomocy.
Orzeczenie rozwodu jest także wykluczone, gdy z roszczeniem występuje małżonek, który jest osobą wyłącznie winną tego, że rozkład pożycia między stronami nastąpił. Ustawodawca przewiduje jednak w tej sytuacji dwa wyjątki. Pierwszy z nich ma miejsce, gdy drugi z małżonków (tj. małżonek „niewinny”) wyrazi zgodę na orzeczenie rozwodu. Drugi – gdy brak zgody małżonka „niewinnego” byłby w danych okolicznościach sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Orzecznictwo sądów powszechnych – mówiąc ogólnie – stoi na stanowisku, że każdy tego typu przypadek winien być rozpatrzony indywidualnie, stosownie do realiów danej sprawy.
Autor: A. Kula